ხულუგო ხორბალი
საზოგადო სახელი: ხორბალი
სახეობის სახელწოდება: Triticum aestivum L.
ჯიშის სახელწოდება: ხულუგო - Triticum aestivum ‘Khulugo’
გავრცელება: დასავლეთ საქართველოს ადგილობრივი ჯიშია, ძირითადად გავრცელებული იყო რაჭა ლეჩხუმში, მაგრამ გვხვდებოდა აგრეთვე საჩხერეში, ჭიათურაში და სვანეთში.
ჯიშის დახასიათება: საგაზაფხულო ფორმაა მაგრამ ითესება შემოდგომით. ღერო მაღალია მაგრამ მსხვილი და მტკიცე. გამძლეა ჩაწოლისადმი, რადგან ძირითად პოპულაციაში ღერო ამოვსებულია პარენქიმით, მცენარე უხვად შეფოთლილია ფართე და გრძელი ფოთლებით, დაფარულია მძლავრი ცვილისებრი ნაფიფქით, ხასიათდება სუსტი ზამთარგამძლეობით და გვალვაგამძლეობით. ასევე, სუსტი გამძლეობით ხასიათდება სოკოვანი დაავადებების მიმართ, ფქვილის და პურის გამოსავლიანობა საშუალოა. კარგად რეაგირებს აგროტექნიკაზე და იტანს ხშირ ნათესს. თავთავი კულტურული ტიპის ფართო-ცილინდრული ან ნახევრად კომბლისებრი ფორმისაა, საკმაოდ მსხვილი და მკვრივია. თავთუნის ზედა ნაწილში უვითარდება მოკლე, ფხის მაგვარი დანართი. თავთუნი ფართოა, მრავალმარცვლიანია. თავთუნის კილი მსხლისებრია, ფართოდ მოკვეთილი ან სწორი მხრით. თავუნის კილი მოკლეა და ნისკარტისებრი ფორმისაა. მარცვალი ოვალური ან მომრგვალოა, მსხვილი, 1000 მარცვლის მასა 42-50 გრამია. ახასიათებს ცვენადობა აღმოსავლეთ საქართველოს პირობებში.
დღევანდელი მდგომარეობა: ამჟამად საქართველოში ჰიში ხულუგო დაცულია საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტის გენბანკში.
წყაროები: პ. ნასყიდაშვილი, მ. სიხარულიძე, ე. ჩერნიში ხორბლის სელექცია საქართველოში. თბილისი 1983
ბ. ჯანელიძე, ვ გორგოშიძე საშემოდგომო ხორბლის დარაიონებული ჯიშები საქართველოსათვის თბილისი 1960